Datum: 23 november 2009.
Betreft: Waterschapsverkiezingen / Wet Modernisering Waterschapsbestel.
Geachte dames en heren,
Op 1 december a.s. discussieert u met de Staatssecretaris van Verkeer en Waterstaat over de effecten van de Wet Modernisering Waterschapsbestel en specifiek over de waterschapsverkiezingen van november 2008. Als GroenWaterLand, één van de organisaties die zeer succesvol aan deze verkiezingen heeft deelgenomen, willen wij graag een aantal zaken bij u onder de aandacht brengen.
Een opkomst van 24 procent bij de waterschapsverkiezingen is betreurenswaardig laag, te laag. Dat moet de volgende verkiezingen omhoog en dat kan ook. Daar zijn wij van overtuigd, dat willen wij graag over vier jaar bewijzen en daarvoor willen wij graag uw aandacht vragen.
Waterschappen zijn functionele democratieën, vaak aangeduid als de oudste democratische bestuursvorm in Nederland. Functioneel omdat de waterschappen zich alleen bezighouden met de waterkering, de
waterhuishouding en de waterzuivering.
Functies die van essentieel belang zijn voor ons land. Functionerend naast de algemene democratieën zoals Rijk, provincies en gemeenten, elk met hun eigen verantwoordelijkheden. Functionele democratieën omdat de mensen die belang hebben bij die functies, er ook zeggenschap erover hebben en er aan meebetalen.
De waterschappen hebben zich de laatste decennia ontwikkeld tot deskundige en bekwame organisaties die ook in staat zijn de grotere projecten zoals de kustbescherming en de klimaatwijziging adequaat aan te pakken. Maar in de kern blijven waterschappen vooral beheerorganisaties, in het Hollands Noorderkwartier actief met het dagelijkse beheer van 20 duizend kilometer sloot, drieduizend stuwen en honderden gemalen.
Daarbij zijn honderden medewerkers in het gebied aan de slag en hebben kortgeleden ruim driehonderd schouwmeesters de onderhoudstoestand van ons watersysteem gecontroleerd. Met veel inzet en betrokkenheid en met een noodzakelijke hoeveelheid gebiedskennis. Juist dat dagelijkse beheer vraagt om een constante belangenafweging, om bestuurlijke betrokkenheid, om een functioneel democratische besluitvorming. Veel grote projecten kunnen uitstekend uitgevoerd worden door deskundige projectorganisaties zoals Rijkswaterstaat. Maar ook de waterschappen zijn daar tegenwoordig meer dan voldoende voor uitgerust.
Het dagelijks beheer van ons complexe watersysteem vraagt echter om een echte beheerorganisatie, met een grote gebiedskennis en een democratische belangenafweging. Het waterschap is daarvoor als functionele democratie de meest geëigende bestuursvorm, waarbij de bestuurlijke afweging plaatsvindt op basis van functionele belangen, met kennis van zaken en met kennis van de plaatselijke omstandigheden.
De waterschappen hebben zich de laatste decennia enorm ontwikkeld, in aantal en deskundigheid. Veel aandacht is daarbij uitgegaan naar organisatorische aspecten en bestuurlijke verbreding, waarbij helaas de afstand tussen bestuur en burger is vergroot. Nu de waterschappen als organisaties uitgegroeid zijn tot bekwame en slagvaardige organisaties, wordt het de hoogste tijd om alle aandacht te richten op het maatschappelijk draagvlak.
Vorig jaar zijn zo voor de eerste keer de waterschapsverkiezingen moderne stijl gehouden: voor de eerste maal met een lijstenstelsel en met een stemrecht voor iedereen boven de 18 jaar (zoals gebruikelijk is in het Nederlands openbaar bestuur). Helaas zijn er in de uitvoering wat fouten gemaakt en is het huidige maatschappelijke draagvlak met een opkomst van 24 procent niet hoog gebleken. Van je fouten kun je en moet je leren. Maar daarvoor moet je wel de tijd gegund worden. Natuurlijk kan men onmiddellijk overgaan op een geheel andere vorm van verkiezingen, maar dat garandeert beslist geen groter maatschappelijk draagvlak. Bij de keuze voor indirecte verkiezingen, bijvoorbeeld via Provinciale Staten, zal het maatschappelijk draagvlak zeker tot bijna nul teruglopen. De burger heeft dan tenslotte direct niets meer te zeggen over het waterschapsbestuur en kan op geen enkele wijze meer invloed uitoefenen op de werkzaamheden en de belastingaanslagen om die werkzaamheden te betalen. Door de burger nog verder van het bestuur te zetten, zal het maatschappelijk functioneren van het waterschap nog moeilijker worden.
Vijftig jaar geleden waren de meeste waterschappen klein en amateuristisch. Maar de bestuurders stonden toen wel dicht bij de burger en het maatschappelijk draagvlak was groot, zeker op het platteland. Alleen is Nederland in die periode veranderd en terecht zijn de waterschappen ook mee veranderd. Groter, deskundiger, professioneler en slagvaardiger. Nu moeten de waterschappen vooral nog op één punt volwassen worden: het maatschappelijk draagvlak. Naar de mening van GroenWaterLand kan dat met het huidige algemeen kiesrecht en het lijstenstelsel. Dat hebben we bij de afgelopen verkiezingen bewezen en dat willen we ook graag uitdragen.
Als de afstand tussen bestuur en burger te groot is geworden, dan kunnen organisaties, instituties, die daartussen functioneren, de kloof overbruggen. Binnen de algemene democratie, uw Tweede en Eerste Kamer, Provinciale Staten en de Gemeenteraden, kunnen de politieke partijen deze brug slaan. Het lijstenstelsel heeft het nu voor de eerste keer mogelijk gemaakt dat verschillende instituties ook de brug slaan tussen de waterschapsbesturen enerzijds en de betrokken burgers anderzijds. De meeste politieke partijen kennen een lange geschiedenis en het zou dan ook onterecht zijn als in de waterschapswereld deze bruggenbouwende instituties binnen enkele jaren perfect functioneren.
Gun de waterschappen voor een verantwoorde periode de tijd, want deze aanpak kan prima werken zoals blijkt uit het verkiezingsresultaat van GroenWaterLand is speciaal voor de verkiezingen opgericht door de gezamenlijke waterschapsverenigingen in de Zaanstreek en Waterland.
Vroeger bestonden er in Nederland honderden waterschapsverenigingen, maar alleen in onze regio zijn ze blijven voortbestaan als actieve organisaties die nauw betrokken zijn bij het werk van het waterschap. Die waterschapsverenigingen brengen alle mensen die zich betrokken voelen bij het waterschapswerk, bijeen: van woningeigenaar tot agrariër, van huurder tot hoogleraar, van woonbootbewoner tot journalist, van natuurbeschermer tot ondernemer. De bijeenkomsten van de waterschapsverenigingen trekken dan ook probleemloos volle zalen en wordt er betrokken en met grote plaatselijke bekendheid gediscussieerd over het waterschapswerk. GroenWaterLand, als samenwerkingsverband van waterschapsverenigingen, bundelt deze belangen en vormt zo een onmisbare schakel tussen het bestuur van het waterschap en de burger. En met succes want in onze regio Zaanstreek/Waterland hebben we meer dan 50 procent van de stemmen gehaald.
GroenWaterLand heeft momenteel uitstekende contacten met het waterschap, maar nog betere contacten in onze regio. Met een uitgebreid maatschappelijk netwerk, met een actief beleid en met een groeiende communicatie (zie ook onze website in aanbouw www.groen-waterland.nl).
Maar het moet en kan beter. Onze organisatie en die van andere ‘nieuwe’ waterschapspartijen zoals Water Natuurlijk en de AWP, moeten nog meer draagvlak krijgen, de instituties moeten groeien. Daarmee zijn we druk bezig en daarmee wordt de brug geslagen tussen het waterschap en de burger. Zo kan GroenWaterLand samen met andere maatschappelijke organisaties en samen met het waterschap ervoor zorgen dat de verkiezingen in 2012 een veel hogere opkomst zal kennen. Dat is noodzakelijk en het kan !!!
Wij wensen u veel wijsheid toe en een warm hart voor de waterschappen met een breed maatschappelijk draagvlak.
Met vriendelijke groet,
GroenWaterLand
Leo Schagen,
Klazien Hartog
