Het was aan mij de eer om het nieuwste exemplaar van de vrienden van de Hondsbossche te mogen overhandigen. Een pracht boekje over een mooie polder met zijn mooie verleden.
Ik vind het altijd erg leuk om dit te mogen doen en ga dan ook met veel plezier heen, de vele vrijwilligers die dit werk mogelijk maken, verdienen dit!

Onderstaande tekst heb ik uitgesproken, met dank aan Ingrid Oud en Diederik Aten onze medewerkers Watererfgoed!

Burghorn van kwelder tot polder 1457-1461

Watererfgoed, het is overal om ons heen, we lopen over dijken, langs gemalen en sluizen en horen de wieken van de poldermolens.

Maar er is veel meer, ook wat niet direct zichtbaar is, palen die een dijk markeren, peilschalen, maar ook een oude kegelbaan in het prachtige Noorderpolderhuis.

Het is het erfgoed van Hollands Noorderkwartier wat mij als Hoogheemraad helpt om het waterverhaal te kunnen vertellen. Hoe anders kunnen we vertellen dat we dit gebied hebben veroverd van de zee? Voor de jeugd vanzelfsprekend, en juist daarom zo lastig te vertellen. Het erfgoed helpt ons daarbij, want het aanzicht van een machtige kolos in het landschap nodigt uit tot het vertellen van het waterverhaal aan kinderen en kleinkinderen. We leggen uit aan buitenlandse vrienden en kennissen waarom die molen daar staat en wat die daar dan vroeger deed.

Het zijn de oude bewoners van dit prachtige polderland die met hard werken de polders ontwaterden, en zo steden en dorpen oprichten.

HHNK koestert zijn watererfgoed en als portefeuillehouder mag ik zo nu en dan aanwezig zijn bij openingen en mooie gelegenheden als deze.

Tot het levendige erfgoed van HHNK behoort in mijn ogen ook De vrienden van de Hondsbossche. Zonder de vele mooie verhalen, zou ons erfgoed vergeten raken. Het zijn deze mensen die ervoor zorgen dat het verhaal verteld wordt, die de verhalen van de harde soms bittere strijd tegen water tot leven brengen. Een groot compliment daarvoor!

Historie

Toen de polder Burghorn in 1461 droogviel, was de afwatering van het nieuwe land al direct een groot probleem.

Initiatiefnemer, Willem van Beijeren, heer van Schagen, liet daarom een duikersluisje maken in de Oudedijk bij het gehucht De Hale.

Door dat sluisje waterde de polder Burghorn af op Schagen en de Schagerkogge. Daar waren ze niet blij met het extra water.

Om de pil te vergulden, beloofde heer Willem dat sluisje het altijd dicht gemaakt mocht worden als de zeedijk van de Burghorn het begaf en de polder blank kwam te staan.

De spanningen bleven echter en ze liepen tot het kookpunt op na de rampzalige Cosmas- en Damianusvloed van 1509. De dijken van de polder Burghorn braken en hij kwam vol te staan met zeewater. Dat kon alleen door het sluisje worden weggewerkt, maar in Schagen zaten de boeren helemaal niet op dat zoute water te wachten.

Het sluisje werd dus dichtgegooid. Grote ruzie, scheldpartijen, geduw en getrek, vernielingen, en arrestaties waren het gevolg. Het Hof van Holland kwam eraan te pas om de gemoederen tot bedaren te brengen.

Gelukkig keerde alles een kleine 2½ eeuw later ten goede. In 1738 stapte de Schagerkogge zelf eindelijk op molens over en verklaarde zich toen bereid ook de polder Burghorn te bemalen. In verband met de gecombineerde bemaling werd het oude duikersluisje in 1739 totaal vernieuwd.

Restauratie

Weer 2½ eeuw later, in 1997, drong de Historische Vereniging Schagen bij het toenmalige Hoogheemraadschap van de Uitwaterende Sluizen op restauratie van het in verval geraakte sluisje aan.

Dat was ondertussen op de provinciale monumentenlijst geplaatst.

Niet onbelangrijk detail in deze geschiedenis is echter dat de Historische Vereniging zich bij het verkeerde loket had gemeld. Niet ‘Uitwaterende Sluizen’, maar Waterschap Groot-Geestmerambacht te Warmenhuizen was namelijk destijds eigenaar van het sluisje.

Gelukkig keerde ook nu – weliswaar met stevige vertraging – alles zich opnieuw ten goede.

Na een fusie kwam het sluisje in 2003 in beheer bij het huidige Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier. Dat startte met financiële steun van de provincie in 2015 met een grootscheepse restauratie.

Tijdens het werk werd de sluitsteen van het gewelf met daarin gebeiteld het bouwjaar ‘1739’ in de modder onderin de sluiskolk teruggevonden en natuurlijk herplaatst. De restauratie kwam in 2017 gereed en oogstte lof van de Stichting Historische Sluizen en Stuwen in Nederland, de HSSN.

Die bekroonde de opknapbeurt met de derde plaats in de jaarlijkse HSSN-competitie voor de beste restauratie. Een pluspunt vormde onder andere het bij de sluis geplaatste informatiepaneel, aldus de HSSN.

Ten slotte concludeerde de Historische Vereniging Schagen en omstreken tevreden dat de gemeente een mooi historisch monument rijker was geworden.